Η παιδαγωγός Τάνια Χριστοδουλίδου μιλά για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Μας εξηγεί με ποιους τρόπους εκδηλώνεται, ποια είναι τα θύματα, ποιοι οι θύτες, καθώς και οι ποιες οι ψυχικές επιπτώσεις τέτοιων συμπεριφορών. Οι γονείς μπορούν να δράσουν προληπτικά και να προσέξουν τις πιθανές ενδείξεις αν υποψιαστούν ότι το παιδί τους έχει πέσει θύμα bullying, ενώ οι κινήσεις τους θα πρέπει να είναι ακόμη πιο προσεχτικές σε περίπτωση που διαπιστώσουν ότι είναι όντως δέκτης τέτοιας συμπεριφοράς.

Η Χριστοδουλίδου Τάνια είναι απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και υπηρετεί σε Δημοτικό Σχολείο της Αττικής. Έχει βραβευτεί για τις δράσεις της πάνω στο σχολικό εκφοβισμό και τη μετάδοση του μηνύματος καταπολέμησής του. Είναι μέλος της ομάδας CSI Institute που μέσω ομιλιών, ενημερώνει παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς για το bullying και το cyber bullying ειδικότερα. Διαβάστε το άρθρο με τίτλο “Ποιοι κάνουν bullying στα σχολεία”.

Διαβάστε Τη συνέντευξη της Τάνιας Χριστοδουλίδου

Τί είναι ο σχολικός εκφοβισμός ή το bullyng και με ποιούς τρόπους εκδηλώνεται;

Σχολικός εκφοβισμός  είναι οι επαναλαμβανόμενες, σκόπιμες και βλαβερές πράξεις ενός παιδιού (θύτης)  εις βάρος ενός άλλου, συνήθως πιο αδύναμου σωματικά ή ψυχικά παιδιού (θύμα).

Οι πράξεις αυτές μπορεί να είναι:

• Χτυπήματα, σπρωξίματα.
• Κοινωνικός αποκλεισμός, απομόνωση.
• Κλοπή – καταστροφή προσωπικών αντικειμένων.
• Διάδοση ψευδών φημών.
• Κοροϊδευτικές εκφράσεις για την εθνικότητα, τη θρησκεία, την εξωτερική εμφάνιση, την αναπηρία, τη σεξουαλική ταυτότητα κ.α.
• Σεξουαλική παρενόχληση.
• Αποστολή υβριστικών – απειλητικών  μηνυμάτων και άσεμνων φωτογραφιών (ηλεκτρονικό bullying).

Ποιά είναι τα πιθανά θύματα και ποιοί οι θύτες;

Πολλοί είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των παιδιών. Αυτοί μπορεί να είναι  η οικογενειακή κατάσταση, το σχολικό κλίμα, η κοινωνία μέσα στην οποία μεγαλώνει (οικονομική κρίση, αυξημένη εγκληματικότητα, πρότυπα που προωθούνται από τα ΜΜΕ), και από την ίδια του την προσωπικότητα.  Επομένως καταλαβαίνουμε για παράδειγμα ότι ένα παιδί  που μεγαλώνει μέσα σε μια οικογένεια που το κακοποιεί ή το παραμελεί, ή που παρακολουθεί προγράμματα στην τηλεόραση που προβάλλουν τη βία είναι πιθανό να ασκήσει κι αυτό βία – εκφοβισμό.

Ποιές είναι οι ψυχικές επιπτώσεις του bulling στα θύματα;

Τα θύματα βιώνουν μια στρεσογόνα κατάσταση και αυτό είναι φυσικό να επηρεάζει τον ψυχικό τους κόσμο. Νιώθουν συνήθως.

• Φόβο.
• Θυμό.
• Ντροπή.
• Ενοχή.
• Μοναξιά.
• Συναισθήματα κατωτερότητας.
• Άγχος και ανασφάλεια.
• Μειωμένη αυτοποεποίηθηση.
• Συμπτώματα κατάθλιψης όπως παραίτηση και μελαγχολία.

Γιατί ένα θύμα bullying δε μοιράζεται το πρόβλημα που αντιμετωπίζει και δε ζητά τη βοήθεια του φιλικού ή του οικογενειακού περιβάλλοντος; 

Είναι αλήθεια και αυτός είναι ο κύριος λόγος που τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού αυξάνονται, ότι δηλαδή αυτοί που εκφοβίζονται δε μιλούν. Δε μιλούν γιατί φοβούνται, γιατί νιώθουν ότι αυτό που τους συμβαίνει ίσως και να το αξίζουν, γιατί νιώθουν πως αν το πουν σε κάποιον, π.χ. το γονιό ή το δάσκαλο, αυτός δε θα βοηθήσει αποτελεσματικά ή ακόμα και δε θα ασχοληθεί καθόλου υποτιμώντας το περιστατικό.

Τί πρέπει να κάνουν οι γονείς σε προληπτικό επίπεδο και τί πρέπει να προσέχουν; 

Η οικογένεια είναι η βάση της κοινωνικότητας του παιδιού και δημιουργεί τα πρώτα στηρίγματα της κοινωνικής του ανάπτυξης. Πρέπει το παιδί μέσα στην οικογένειά του να νιώθει ασφάλεια και να παίρνει αγάπη. Να έχει με τους γονείς μια σχέση εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας. Πρέπει οι ίδιοι να δίνουν το καλό παράδειγμα γιατί τα παιδιά μιμούνται τα λόγια και τις πράξεις τους. Να τους μάθουν καλούς τρόπους συμπεριφοράς, να θέτουν όρια και κανόνες. Πρέπει να είναι κοντά στο παιδί τους και κοντά στη σχολική τους ζωή.

Ποιές είναι οι πιθανές ενδείξεις ότι το παιδί τους είναι θύμα bullying; 

Υπάρχουν σημάδια που μαρτυρούν ότι ένα παιδί ίσως έχει στοχοποιηθεί και έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού. Όπως:

• Το παιδί χωρίς εμφανή (προς τους γονείς) λόγο, αρνείται να πάει στο σχολείο και οι σχολικές επιδόσεις του χειροτερεύουν.
• Δε θέλει να κάνει πράγματα και δραστηριότητες που μέχρι πρότινος του άρεσε να κάνει.
• Απομονώνεται στο δωμάτιό του
• Φέρει σημάδια, μόλωπες ή εκδορές στο σώμα του
• Μειώνεται η αυτοπεποίθησή του, έχει αισθήματα κατωτερότητας και χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Έχει ανεξήγητα ξεσπάσματα θυμού και κλάματος
• Έχει συχνούς πονοκεφάλους, κοιλιακά άλγη, ενούρηση
• Δεν έχει όρεξη για φαγητό
• Έχει διαταραχές στον ύπνο

Όταν κάτι από τα παραπάνω γίνεται όχι για μικρό χρονικό διάστημα, πρέπει να καταλάβουμε ότι κάτι δεν πάει καλά και να δράσουμε.

Τί πρέπει να κάνουν οι γονείς σε περίπτωση που διαπιστώσουν ότι το παιδί τους είναι θύμα bullying; 

Πρέπει να μιλήσουμε στο παιδί, να του αφαιρέσουμε τις ενοχές που μπορεί να έχει και να το βεβαιώσουμε ότι για ό,τι του συμβαίνει δεν ευθύνεται το ίδιο. Να το επιβραβεύσουμε που μας μιλά για το περιστατικό και να εξηγήσουμε ότι αυτό δεν είναι «κάρφωμα».

Επικοινωνούμε με το σχολείο και τον εκπαιδευτικό για μια από κοινού αντιμετώπιση. Αν κρίνουμε ότι, ή δε μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, επισκεπτόμαστε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά.

Ποιό είναι το μήνυμα που θέλεις να δώσεις στους νέους ανθρώπους όσον αφορά κάθε μορφή βίας με την οποία έρχεται αντιμέτωπη η κοινωνία μας τη σημερινή εποχή; 

Θέλω να πω σε όσα παιδιά εκφοβίζονται και βιώνουν ένα αδιέξοδο πως για ο,τιδήποτε τους συμβαίνει θα πρέπει να μιλήσουν. Πρέπει να σπάσουν τη σιωπή τους και χωρίς φόβο να το εκμυστηρευθούν σε οποιονδήποτε ενήλικα που εμπιστεύονται, είτε αυτός είναι ο γονιός, ο δάσκαλος, κάποιος συγγενής ή ένας φίλος.

Μόνο έτσι μπορεί να σταματήσει το μαρτύριο. Μόνο έτσι θα σταματήσει ο εκφοβισμός τους, η σωματική ή ψυχική βία. Πάντα υπάρχει κάποιος δίπλα μας που μπορεί να μας βοηθήσει. Δεν πρέπει να αφήνουμε κανέναν να μας υποτιμά, να μη μας σέβεται, να ασκεί οποιαδήποτε μορφή βίας πάνω μας. Και σίγουρα δεν είμαστε εμείς υπεύθυνοι για ό,τι μας συμβαίνει.

Σημείωση: Για την ολοκλήρωση της συνέντευξης της Τάνιας Χριστοδουλίδου συνεργάστηκαν, στην επιμέλεια η ομάδα Έκφρασης και Υλοποίησης ενώ στη σύνταξη των ερωτήσεων ο Γιάννης Μπιτζούνης.