Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονα το φαινόμενο οι άνθρωποι να εξαρτώνται όλο και περισσότερο από ουσίες (πχ ναρκωτικά, αλκοόλ, νικοτίνη), από τα τυχερά παιχνίδια και από τα στοιχήματα, από τα κινητά τηλέφωνα και το διαδίκτυο. Καταλήγουν να εθίζονται όλο και πιο πολύ σε αυτές τους τις συνήθειες και να σχεδιάζουν ολόκληρη την καθημερινότητα τους γύρω από εκείνες. Με άλλα λόγια καταλήγουν στην εξάρτηση. Μια λέξη που υποδηλώνει την έντονη προσήλωση κάποιου σε ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση. Μια λέξη που οδηγεί το άτομο να χάσει τον εαυτό του, να μην ελέγχει τις συμπεριφορές του και έτσι σιγά σιγά να αυτοκαταστρέφεται.
Τί είναι όμως αυτό που οδηγεί τους νέους σε αυτές τις “λύσεις”;
Αρχικά στην λίστα θα τοποθετήσω τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα και την γενικότερη κατάσταση την οποία όλοι βιώνουμε. Η οικονομική και περιβαλλοντική κρίση, οι σοβαρές πολιτικές εξελίξεις και γενικά η συνολική αναστάτωση που υπάρχει στην εγχώρια αλλά και παγκόσμια κοινωνία δημιουργούν ένα αίσθημα αγωνίας, στενοχώριας και νευρικότητας στον καθένα από εμάς. Το αβέβαιο και γεμάτο δυσκολίες αύριο της νεολαίας σε συνδυασμό με την συναισθηματική ανωριμότητα που την χαρακτηρίζει έχει ως αποτέλεσμα να καταφεύγουν στο αλκοόλ και τις διάφορες ουσίες προκειμένου να αντιμετωπίσουν την υπάρχουσα κατάσταση και να επιβιώσουν στις δυσκολίες της.
Σημαντικό βέβαια είναι να προστεθεί στα παραπάνω και η απομάκρυνση τους από τα βιβλία και γενικά τον κόσμο των γραμμάτων που έχουν την δυνατότητα να διαμορφώνουν ανθρώπους με γνώσεις, άποψη και ισχυρούς χαρακτήρες έτοιμους να τιθασεύσουν ανά πάσα στιγμή τον εαυτό και τα πάθη τους και έτσι να αντιμετωπίσουν καθετί που παρουσιάζεται στον δρόμο τους.
Πιο συγκεκριμένα, το αλκοόλ είναι η ουσία εκείνη που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της νυχτερινής διασκέδασης της νεολαίας και όχι μόνο. Νυχτερινά μαγαζιά, φίλοι, δυνατή μουσική, χορός, ποτά και κάθε είδους σφηνάκια είναι οι λέξεις που περιγράφουν ένα κλασσικό σαββατόβραδο των νέων. Σχεδόν σε κάθε τους νυχτερινή έξοδο συνηθίζουν και επιδιώκουν να καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα αλκοόλ γιατί πιστεύουν ότι μόνο έτσι θα περάσουν καλά και θα διασκεδάσουν πραγματικά. Υπάρχει βέβαια και εκείνη η μικρή, θα έλεγα, μερίδα νεολαίας που πίνει πολύ γιατί απλά θέλει να ξεφύγει από τα προβλήματα και την πίεση που ενδεχομένως αντιμετωπίζει από την κοινωνία, από την οικογένεια ή από τους φίλους.
Στην ίδια κατηγορία θα κατέτασσα και τις ναρκωτικές ουσίες
Τις περισσότερες φορές οι νέοι άνθρωποι ξεκινάν να καταναλώνουν τέτοιου είδους ουσίες από περιέργεια. Πιο συγκεκριμένα, μέσα από την τηλεόραση, μέσα από τις διάφορες ταινίες, μέσα από αρκετές συζητήσεις γονέων το ζήτημα των ναρκωτικών έχει έρθει στην επιφάνεια σε τέτοιο βαθμό που κινεί την περιέργεια σε πολλούς νέους να τα δοκιμάσουν ώστε να ανακαλύψουν εμπειρικά τα αποτελέσματα που λέγεται ότι προκαλεί η κατανάλωση τους.
Επίσης, πολλοί νέοι βλέποντας κάποιους φίλους τους να καταναλώνουν κάποιο είδος ναρκωτικού θέλουν να πειραματιστούν και εκείνοι ή μπορεί οι ίδιοι οι φίλοι να τους παρακινούν να το καταναλώσουν και οι τελευταίοι, επιθυμώντας να γίνουν πιο αποδεκτοί στην παρέα, να το κάνουν. Και αν ρωτήσει κανείς γιατί καταναλώνουν ξανά ναρκωτικά, η απάντηση είναι η αίσθηση. Η αίσθηση που προκαλεί η κάθε ουσία (η κοκαΐνη σε ξεσηκώνει και σου δίνει ενέργεια ενώ το χασίς σε χαλαρώνει) είναι αυτό που τους κάνει να θέλουν να δοκιμάσουν και πάλι. Μια αίσθηση απελευθέρωσης, χαλάρωσης ή υπερβολικής ενέργειας και καλής διάθεσης, μια αίσθηση που τους κάνει να ξεφεύγουν από τα προβλήματα και να “ταξιδεύουν” κάπου που όλα κυλούν τόσο μα τόσο όμορφα.
Αναφορικά με την νικοτίνη, αποτελεί και αυτή μια ουσία που κάνει τους νέους ανθρώπους να εξαρτώνται από εκείνη. Πολλοί μόλις φτάσουν σε κάποια ηλικία ξεκινούν το κάπνισμα γιατί θεωρούν ότι με αυτόν τον τρόπο θα φαίνονται μεγαλύτεροι και θα αντιμετωπίζονται ως ενήλικες από τους υπολοίπους. Άλλοι πάλι, βλέποντας έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων να κυκλοφορεί με ένα τσιγάρο στο χέρι ή να δημιουργούνται διαρκώς και να διαφημίζονται διάφορα είδη ηλεκτρονικών τσιγάρων, το θεωρούν μόδα και θέλοντας να βρίσκονται μέσα στην μόδα ξεκινούν το κάπνισμα. Εννοείται ότι το αίσθημα της περιέργειας που διακατέχει τα νεαρά άτομα μπορεί να προστεθεί και εδώ.
Και ας περάσουμε σε μια άλλη μάστιγα της εποχής
Παρατηρείται όλο και περισσότεροι νέοι να είναι με ένα κινητό στο χέρι και να στοιχηματίζουν σε διάφορους αγώνες (κυρίως ποδοσφαιρικούς), να ποντάρουν τα χρήματα τους σε διαδικτυακά παιχνίδια ή να επισκέπτονται το καζίνο. Είναι για αυτούς ένα είδος ψυχαγωγίας αλλά παράλληλα και ένας τρόπος να αποκτήσουν εύκολα μεγάλα χρηματικά ποσά. Θεωρούν ότι παίζοντας ή στοιχηματίζοντας σίγουρα θα κερδίσουν κάποια στιγμή χρήματα και μολονότι τις περισσότερες φορές χάνουν, πιστεύουν ότι την επόμενη φορά θα είναι πιο τυχεροί, οπότε και δοκιμάζουν να ξαναπαίξουν. Συχνά μάλιστα, όταν αποφασίζουν ότι δεν θα ξαναπαίξουν, κυριαρχεί μέσα τους ο φόβος ότι αν είχαν παίξει ίσως και να κέρδιζαν, οπότε αναθεωρούν αμέσως και ποντάρουν και πάλι τα χρήματα τους.
Το κινητό τηλέφωνο και το διαδίκτυο
Φτάνοντας προς το τέλος, θα ήταν αδύνατον να μην αναφερθεί ο εθισμός της νεολαίας στα κινητά τηλέφωνα και το διαδίκτυο γενικότερα. Η ενασχόληση με το κινητό αποτελεί την πρώτη αλλά και την τελευταία κίνηση της ημέρας. Ο νέος νιώθει “γυμνός” αν διαρκώς δεν έχει μαζί του το κινητό ενώ κάθε φορά που θα τύχει να είναι αδύνατη η σύνδεση του στο διαδίκτυο μια έκφραση απελπισίας και αγωνίας σχηματίζεται στο πρόσωπο του. Μέσα από τα μηνύματα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα διάφορα διαδικτυακά παιχνίδια, βυθίζεται στην οθόνη του κινητού του αγνοώντας όσα συμβαίνουν γύρω του. Ο κόσμος του σύγχρονου νέου είναι ο εικονικός και όχι η πραγματικότητα που υπάρχει και εξελίσσεται γύρω του.
Κάποιοι τρόποι αποφυγής των εξαρτήσεων
Όλα όσα αναλύθηκαν παραπάνω έχουν μια κοινή κατάληξη. Την εξάρτηση των νέων από τα παραπάνω, οι οποίοι με τον καιρό χάνουν τον εαυτό τους και παύουν να εμπιστεύονται τις δυνατότητες τους. Ο μόνος τρόπος λοιπόν για να μην οδηγηθούν σε αυτή την κατάσταση είναι οι γονείς και το σχολείο να τους εφοδιάσουν με εκείνες τις κατάλληλες αξίες που θα συμβάλουν στην διαμόρφωση ολοκληρωμένων και ισχυρών χαρακτήρων ικανών να αντισταθούν σε κάθε είδους πρόκληση που θα παρουσιαστεί μπροστά τους και θα είναι επιζήμια για τους ίδιους.
Με την σειρά τους βέβαια, οι νέοι θα ήταν καλό να έρθουν πιο κοντά στο διάβασμα, να αποκτήσουν γνώσεις και να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη και ικανότητα ώστε κάθε φορά να κάνουν την λιγότερο επιβλαβή για τον εαυτό τους επιλογή. Και αν τελικά οδηγήθηκαν σε αυτή την κατάσταση, θα πρέπει οι γύρω τους να τους βοηθήσουν να αντιληφθούν το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσουν μαζί τους σε συνδυασμό βέβαια με κάποιον ειδικό.
“Πάνω από όλα όμως θα πρέπει ο καθένας να αγαπήσει τον εαυτό του, να πιστέψει στις δυνατότητές του και να προσπαθεί να τον προστατεύει και να τον προσέχει διαρκώς”