Ως χουλιγκανισμός αναφέρεται η ανάρμοστη και βίαιη συμπεριφορά οπαδών αθλητικών ομάδων που οδηγεί στη διατάραξη της τάξης. Εκφάνσεις χουλιγκανισμού συνήθως θεωρούνται πράξεις όπως η υβριστική συμπεριφορά σε γήπεδα κατά τη διάρκεια αγώνων πολλές φορές με ρατσιστική διάθεση, η επιθετική συμπεριφορά σε αυτούς τους χώρους, οι εισβολές οπαδών στον αγωνιστικό χώρο πολλές φορές με βίαιες διαθέσεις, οι ομαδικές συγκρούσεις οπαδών εντός και εκτός γηπέδων, καθώς και δολοφονίες που γίνονται μεταξύ οπαδών που τάσσονται υπέρ διαφορετικών ομάδων.
Ο Όρος
Ο όρος χρησιμοποιείται πολύ συχνά για να περιγράψει την συμπεριφορά οπαδών σε αγώνες ποδοσφαίρου. Με αυτόν τον τρόπο εκδηλώνονται βανδαλισμοί και ομαδικές συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα πριν, κατά τη διάρκεια, ή μετά από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που προκαθορισμένες συγκρούσεις μεταξύ οπαδών γίνονται ανεξάρτητα από τους αγώνες ή με αφορμές αγώνες άλλων αθλημάτων.
Η Εμφάνιση του Χουλιγκανισμού
Ο χουλιγκανισμός εμφανίστηκε στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και σε σύντομο χρονικό διάστημα είχε ραγδαία εξελιχθεί σε ανησυχητικό κοινωνικό φαινόμενο. Παρατηρήθηκε κυρίως ανάμεσα σε οπαδούς των μεγάλων ομάδων της Ελλάδας, ακόμη και σε διοργανώσεις τοπικού και ερασιτεχνικού επιπέδου.
Τη δεκαετία του ’90 μεταφέρθηκε και στο μπάσκετ, από τους ίδιους τους οπαδούς που στήριζαν τα ποδοσφαιρικά σωματεία. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί ύφεση στα περιστατικά, παρά το αξιοσημείωτο συμβάν της 29ης Μαρτίου 2007 όπου σε συμπλοκή χούλιγκαν του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού υπήρξε νεκρός οπαδός. Μάλιστα, σε έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Ελλάδα είναι η τελευταία στην κατάταξη των ευρωπαϊκών χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα χουλιγκανισμού.
Αρρωστημένο κοινωνικό φαινόμενο
Παρά την ύφεση όμως του προβλήματος, ο χουλιγκανισμός δεν παύει ποτέ να είναι ένα αρρωστημένο κοινωνικό φαινόμενο που έχει αντίκτυπο σε όλες τις δομές της κοινωνικοπολιτικής ζωής της χώρας. Όσοι εμπλέκονται δε γύρω από αυτόν κινδυνεύουν για τη σωματική τους ακεραιότητα, ενώ βρίσκονται ανά πάσα στιγμή κάτω από το φόβο της σύλληψης και της φυλάκισης με τα επακόλουθά της. Τα άτομα που ανήκουν στους κύκλους αυτούς και συμμετέχουν στα επεισόδια αυτά έχουν μια ποιοτική αναβάθμιση σε σύγκριση με παλιότερα. Η ηλικιακή τους κατανομή δεν περιορίζεται σε 18άρηδες, αντιθέτως οι περισσότεροι είναι 23-25 ενώ υπάρχουν αρκετοί έως και 35 ετών.
Με λίγα λόγια, πρόκειται για συνειδητοποιημένους χούλιγκαν, οι οποίοι γνωρίζουν το τι θα ακολουθήσει, θεωρούνται οι ελίτ της ομάδας τους και αρκετοί από αυτούς είναι γνωστοί με το όνομά τους ή κάποιο παρατσούκλι. Σε κάθε σύγκρουση βλέπουμε άτομα αποφασισμένα, με μίσος στο βλέμμα τους και με διάθεση να έρθουν σε οπτική επαφή με τον αντίπαλο ώστε να έχουν λεκτική αντιπαράθεση. Πολλοί γνωρίζονται μεταξύ τους από παλιότερες συμπλοκές. Οι φάτσες και οι σωματότυποι ορισμένων μπορούν εύκολα να προκαλέσουν φόβο ακόμα και σε ένα μυημένο οπαδό. Εντύπωση προκαλεί και ο σχετικά μεγάλος αριθμός αυτών που συμμετέχουν ενεργά στα επεισόδια που τις περισσότερες φορές έχουν σχεδόν προαναγγελθεί.
Τα διαφορετικά πεδία δράσης
Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι τα σκληρά μέτρα στο ποδόσφαιρο και οι αυστηρές ποινές όπως οι αγώνες κεκλεισμένων των θυρών οδηγούν στην έκφραση της ποδοσφαιρικής βίας ή του χουλιγκανισμού σε διαφορετικά πεδία δράσης. Γίνεται σαφές ότι αυτό είναι ένα κατασταλτικό μέσο που από μόνο του δε μπορεί να βοηθήσει στην πάταξη ή ελάττωση της βίας. Σε συνδυασμό με την απαγόρευση μετακίνησης οπαδών δημιουργείται ένα εκρηκτικό μείγμα, ένα ηφαίστειο που βράζει και κάποια στιγμή θα εκραγεί.
Συμπερασματικά γίνεται αντιληπτό ότι ο χουλιγκανισμός στην Ελλάδα έχει ξεπεράσει το ρομαντικό του στάδιο προ πολλού, ενώ έχει αφήσει πίσω του και τη φάση της ενηλικίωσης της δεκαετίας του ’90. Έχει ενταχθεί σε μια νέα εποχή και έχει εξελιχθεί στα πρότυπα του Βρετανικού και Ολλανδικού χουλιγκανισμού όπως αυτός εμφανίστηκε τα τελευταία 10 χρόνια, διατηρώντας βέβαια τις ιδιαιτερότητές του, πολλές από τις οποίες οφείλονται στην προχειρότητα και στον ερασιτεχνισμό που χαρακτηρίζει τις Ελληνικές Αρχές στον τρόπο αντιμετώπισης του.
Οι σοβαρές αιτίες του χουλιγκανισμού
Τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, η ανεργία, η έλλειψη παιδείας, ο αλκοολισμός και η χρήση ναρκωτικών ουσιών, ο φανατισμός, η αντιδραστική συμπεριφορά των νέων και η ανάγκη για εκτόνωση λόγω της πιεστικής καθημερινότητας των αστικών κέντρων είναι οι πιο σοβαρές αιτίες του φαινομένου του χουλιγκανισμού.
Οι λύσεις και η πολιτεία
Όσον αφορά τις λύσεις του προβλήματος, το σχολείο δεν προσφέρει, όπως θα έπρεπε, επαρκή αθλητική παιδεία η οποία θα είναι ικανή αργότερα να τους οδηγήσει στο να γίνουν φίλαθλοι και όχι φανατικοί οπαδοί. Ακόμα τα παιδιά βλέποντας από την τηλεόραση διάφορα αθλητικά γεγονότα στα οποία οι αθλητές δίνουν… το κακό παράδειγμα, υιοθετούν αυτές τις συμπεριφορές, διότι από τη μία δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν τέτοιες καταστάσεις και από την άλλη θεωρούν τους αθλητές ως τα ιδανικά πρότυπα.
Ας ελπίσουμε ότι η Πολιτεία κάποια στιγμή θα καταφέρει να αμβλύνει το πρόβλημα και να πατάξει τα φαινόμενα χουλιγκανισμού έως εκεί που είναι δυνατόν να το πράξει. Απ’ την άλλη όμως οφείλουμε και εμείς οι ίδιοι να αναζητήσουμε λύσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου, να κινητοποιηθούμε όλοι μαζί και σταδιακά να επιτύχουμε το στόχο.
Διαφορετικά η κοινωνία μας θα παραμείνει με αυτό το βραχνά που με τον καιρό θα την διαβρώνει όλο και περισσότερο κάνοντας την ακόμα χειρότερη. Γιατί το φαινόμενο του χουλιγκανισμού μέρα με τη μέρα επεκτείνεται στα γρανάζια της κοινωνίας μας και στη νοοτροπία του κάθε Έλληνα πολίτη με αποτέλεσμα η βία πολλές φορές να παίρνει τη θέση του διαλόγου, κάτι που μας οδηγεί σε άλλες εποχές που δεν έχουν καμία σχέση με τα σημερινά κοινωνικά κεκτημένα.