Πριν λίγες εβδομάδες, αποφάσισα να κάνω ως εργασία για ένα μάθημα στο πανεπιστήμιο (Οικονομική Εγκληματικότητα – Πολιτικοοικονομική Προσέγγιση, με διδάσκοντα τον καθηγητή κ. Γρηγόρη Λάζο), ένα φωτογραφικό αφιέρωμα. Και αυτό γιατί ήθελα να ξεφύγω από τα περιορισμένα όρια του γραπτού λόγου* και να εκφράσω κάποιες πραγματικότητες, μέσα από την τέχνη.
Στην αρχή όμως δεν ήξερα με ποιο θέμα να ασχοληθώ. Τελικά επέλεξα να βάλω το λιθαράκι μου, σε ένα ζήτημα που λίγο έχει μελετηθεί, κι όμως αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο με σύγχρονες προεκτάσεις. Αυτό ήταν λοιπόν, η δύσκολη ζωή μιας υπηρέτριας στην Ελλάδα, σε παλαιότερες δεκαετίες. Συγκεκριμένα, πήρα ως σημείο αναφοράς το 1950. Τότε (όπως και σήμερα), κάθε αστικό (αλλά και μέσο και μικροαστικό) σπίτι, δεν θα μπορούσε παρά να έχει έστω μια υπηρέτρια, για να κάνει όλες τις δουλειές.
Κάτι τέτοιο προσπάθησα να αποτυπώσω στις φωτογραφίες, θέλοντας να θυμηθώ, εκτός των άλλων, στιγμιότυπα από τις ελληνικές ταινίες της περιόδου. Θέματα που μου κίνησαν ιδιαίτερα την προσοχή και μπορεί κανείς να διακρίνει ήταν:
- Η αντίθεση μεταξύ της υπερβολικής αδράνειας και άνεσης των κυριών και του καθημερινού κόπου και πόνου των υπηρετριών.
- Η σεξουαλική παρενόχληση από τον κύριο στην νεαρή οικιακή βοηθό.
- Η υποτίμηση των κυριών προς τις υπηρέτριες.
- Η σωματική και λεκτική βία από τις κυρίες (και τους κυρίους) σε βάρος της υπηρεσίας.
- Η απλήρωτη εργασία των υπηρετριών (που οδηγεί στην επιθυμία τους να φύγουν).
- Αλλά και οι σχέσεις εξάρτησης με την οικογένεια που επέρχονται και πρακτικά τις δεσμεύουν.
Τέλος, πρόσθεσα δύο φωτογραφίες, για να ολοκληρώσω την σκέψη μου. Η μια δείχνει την κυρία, νεκρή στο κρεβάτι (ίσως από δηλητηρίαση της υπηρέτριας;) και η άλλη την οικιακή βοηθό σε ένα χώρο που μοιάζει με κελί φυλακής. Με αυτές τις φωτογραφίες, θέλησα να αφήσω ανοιχτά ερωτήματα. Οπότε, ούτε εγώ ξέρω, εάν στην ιστορία που διηγούμαι, ο δράστης της ανθρωποκτονίας της κυρίας είναι η υπηρέτρια και αν η τελευταία τιμωρείται δίκαια ή άδικα.
Νομίζω, πως στόχος των κοινωνικών επιστημών για το μέλλον, πρέπει να γίνει η άμεση σύνδεση τους με την τέχνη. Και αυτό γιατί η τέχνη έχει ένα προβάδισμα σε σύγκριση με την επιστήμη. Μπορεί και δημιουργεί συναισθήματα (θετικά, αρνητικά ή ανάμεικτα), οδηγώντας τα άτομα σε ευαισθητοποίηση και κυρίως σε κινητοποίηση. Αυτόν τον στόχο είχα κι εγώ όταν ξεκινούσα… Αλήθεια, τον πέτυχα;
*Ωστόσο, σύμφωνα με άλλους, μια εικόνα μπορεί να είναι χίλιες λέξεις αλλά και μια λέξη, χίλιες εικόνες. Παρά την προηγούμενη διαπίστωση, ο λόγος έχει μακραίωνη παρουσία στην ανθρωπότητα και ανάλογη δύναμη με την εικόνα.
Συντελεστές “She was Maid to be hurt”
- Φωτογραφίες: Χρήστος Χατζής.
- Υπηρέτρια: Έλενα Αποστολάκη.
- Κυρία: Όλγα Κίκιζα.
- Φίλη της κυρίας: Χρύσα Καπνίτη.
- Κομμώσεις: Λιλή Θαλάσση.
- Μακιγιάζ: Golden K.
- Ενδυματολογική επιμέλεια: Χέϊζελ Μπλένκινσοπ.
