Καθώς άλλη μια χρονιά πλησιάζει προς το τέλος της και η κοινωνία ταυτόχρονα επιστρέφει στην κανονικότητά της με αργούς και σταθερούς ρυθμούς, ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή για να κάνουμε έναν απολογισμό της χρονιάς που μας πέρασε. Τον Φλεβάρη του 2020 εμφανίστηκε το πρώτο κρούσμα του εν λόγω SARS-Cov-2, έναν μήνα αργότερα βιώσαμε το πρώτο lockdown, το καλοκαίρι άρθηκαν οι περισσότεροι περιορισμοί, τον Νοέμβριο και πάλι lockdown, τον Μάϊο άνοιξε η εστίαση και τώρα, περίπου έναν χρόνο μετά, απλά προσευχόμαστε ώστε να μην υπάρξει και τρίτο lockdown. Φαύλο κύκλο θα το χαρακτήριζε κανείς, με άδηλο μάλιστα μέλλον. Βέβαια οι συγκεκριμένες καταστάσεις δεν αποτελούν και τόσο πρωτόγνωρες για το ανθρώπινο είδος, αλλά ενδεχομένως τις βιώνουμε πιο βάναυσα από κάθε άλλη φορά.
Μέσα σε αυτό το κλίμα παράλληλα επικρατεί και ένας αφηνιασμός, μια παράνοια δίχως προηγούμενο. Ο άνθρωπος που κατά τον Αριστοτέλη είναι κοινωνικό ον και δομεί ολόκληρή την ύπαρξή του στις συναναστροφές με τους ομοίους του, πλέον αποστασιοποιείται. Ειδικότερα στην Ελλάδα, όπου η αγκαλιά είναι παρηγοριά και το φιλί το επισφράγισμα της φιλίας, του έρωτα και της αγάπης το πλήγμα ήταν μεγάλο.
«ΚΡΑΤΑΤΕ ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ» το σλόγκαν της χρονιάς
Και εμείς τις κρατήσαμε. Και αντέξαμε. Και κλειστήκαμε και στο σπίτι. Και χαιρετούσαμε την κολλητή μας από το απέναντι πεζοδρόμιο με ευλάβεια. Και κάναμε καμιά φορά μια γρήγορη διστακτική αγκαλιά σε αυτούς που δεν κρατιόμασταν, με τρόμο ψυχής πάντα.
Τι σήμαινε όμως στην πραγματικότητα αυτή η αποξένωση; Και πόσο ωφέλιμη ήταν σε τελική ανάλυση; Είναι αλήθεια ότι η κοινωνία διχάστηκε ως προς την αποτελεσματικότητα του “social distancing” καθότι οι απόψεις διίσταντο, ειδικότερα με τους υποστηρικτές της “ανοσίας της αγέλης” να θεωρούν το προαναφερθέν μέτρο περιττό. Σε αυτό το σημείο όμως θα ξεκαθαρίσουν το τοπίο οι αριθμοί.
Βάσει πρόσφατων μελετών που διεξήχθησαν σε διάστημα μερικών μηνών από το ξέσπασμα της πανδημίας, εάν περιοριστεί η φυσική επαφή των ενήλικων ατόμων κατά 25% με ταυτόχρονη μείωση κατά 95% της επαφής των πιο ηλικιωμένων ατόμων, θα μπορούσε να περιοριστεί ο αριθμός των νοσηλειών και θανάτων κατά περίπου 80%. Όλα αυτά όμως υπολογίστηκαν με την βοήθεια μαθηματικών μοντέλων και ορισμένων υποθέσεων, οπότε είναι κάπως αβέβαιο το πως θα ανταποκρινόταν το σύστημα σε ρεαλιστικές συνθήκες. Είναι δηλαδή ηλίου φαεινότερο το πόσο δύσκολο είναι αυτό το εγχείρημα, αν αναλογιστεί κανείς ότι αποξένωση σε ποσοστό 95% προϋποθέτει σχεδόν ολική απομάκρυνση των ατόμων από την κοινωνική ζωή. Βέβαια οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι ως μέτρο κατά του COVID-19, η καμπάνια “Μένουμε σπίτι” ίσως και να απέδωσε εν μέρει (έστω σε κάποιο ποσοστό, όποιο και αν ήταν αυτό).
“ΑΣ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΣΕΣ ΦΟΡΕΣ (ΚΑΙ ΑΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΣ ΠΡΩΤΙΣΤΩΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ) ΚΡΥΦΤΗΚΑΜΕ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΜΙΑ ΜΑΣΚΑ;“
-Σουλτάνα Καραγιάννη-
Ταυτόχρονα ας δούμε όμως και ποιες ήταν οι επιπτώσεις του social distancing σε πραγματικό επίπεδο. Μελέτες του περασμένου χρόνου, υποδεικνύουν ότι ο COVID-19 σε συνδυασμό με την επιβαλλόμενη αποστασιοποίηση, επηρέασε την ψυχική υγεία προκαλώντας αύξηση του άγχους, την κατάθλιψη, την χρήση ουσιών, καθώς και την επιδείνωση προηγούμενων προβλημάτων ψυχικής υγείας. Ακόμη βάσει αδημοσίευτων δεδομένων, παρουσιάζεται να αυξήθηκε ο ρυθμός αυτοκτονιών σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ενώ υπάρχει ισχυρή συσχέτιση του ρυθμού αυτού με την γενικότερη αποξένωση των ατόμων.
Επιπλέον ένα από τα σοβαρότερα «συμπτώματα» που παρατηρήθηκαν, ήταν η αύξηση της έμφυλης βίας, όπως υποδεικνύουν τα μέσα και δεδομένα από διάφορες πηγές πληροφόρησης. H βία αυτή εκδηλώνεται είτε με την μορφή ενδοοικογενειακής βίας, είτε ως βία από οικείο σύντροφο, παιδική κακοποίηση κ.λπ καθόλη τη διάρκεια της έξαρσης του ιού. Στο Ηνωμένο Βασίλειο ειδικότερα, μια μελέτη για τον εντοπισμό της βίας που δέχονται οι γυναίκες, αναφέρει ότι οι οφειλόμενοι σε ενδοοικογενειακή βία θάνατοι έχουν διπλασιαστεί σε αριθμό, συγκριτικά με περιπτώσεις θανάτων έως και πριν από 10 χρόνια. Οι ελάχιστες ευκαιρίες αποστασιοποίησης από τον θύτη, η περιορισμένη πρόσβαση σε κοινωνικά δίκτυα και δίκτυα παροχής προστασίας, η αύξηση των επιπέδων άγχους καθώς και των εντάσεων στα πλαίσια ενός νοικοκυριού συνέβαλλαν στην σημαντική αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας κατά την διάρκεια της πανδημίας.
ΜΑΣΚΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ: ΜΕΤΡΟ Ή ΜΑΣΤΙΓΑ;
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό είναι ίσως κάτι που οι περισσότεροι να μην είχαν υποψιαστεί, και που παρουσιάζει μεγάλη “επικινδυνότητα”.
Μεταξύ των μέτρων που εναλλάσσονται είναι και η σταδιακή κατάργηση της μάσκας, η οποία αποτέλεσε ένα “αναγκαίο κακό”.
Στα πλαίσια αυτού όμως, ας αναλογιστούμε πόσες φορές (και ας είμαστε ειλικρινείς πρωτίστως με τον εαυτό μας) κρυφτήκαμε πίσω από μια μάσκα; Πόσες φορές η μάσκα και το “social distancing” μας προσέφεραν απλόχερα την δικαιολογία που ψάχναμε ώστε να αποφύγουμε άτομα, να μην τα χαιρετίσουμε, να μην μας “δουν” ή να μην τα “δούμε”. Μήπως τελικά συνηθίσαμε την ευκολία της απομάκρυνσης; Φαίνεται τελικά πως η γενική αποξένωση ταλάνισε και τους πιο δυναμικούς χαρακτήρες και τους γέμισε με άγχος, ανασφάλεια και φόβο. Μάλιστα η καχυποψία κλιμακώθηκε, και η δυσπιστία ρίζωνε όλο και βαθύτερα στην αντίληψη των ατόμων απομακρύνοντας ακόμη περισσότερο τον άνθρωπο από τον άνθρωπο.
Ίσως το πλήγμα να ήταν ισχυρό, αλλά αισιοδοξώ ότι η πληγή θα επουλωθεί με τον καιρό με τον τρόπο που ξέρει ο χρόνος να γιατρεύει. Θα συνηθίσουμε και πάλι να σφίγγουμε το χέρι, να βλέπουμε χαμόγελα, να ακουμπάμε και να χαϊδεύουμε χωρίς τύψεις και φόβο. Θα μάθουμε από την αρχή να εκφραζόμαστε και να αγαπάμε από κοντά, με το βλέμμα και τα μάτια, όχι πίσω από οθόνες. Και ο χρόνος θα κυλήσει, και σιγά σιγά θα πιάνουμε ο ένας το χέρι του άλλου σε έναν χορό μέχρι να ενωθούμε και πάλι. Και ο κόσμος θα γίνει ένα, σαν να μην διχάστηκε ποτέ…
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- “Evaluating the effectiveness of social distancing interventions to delay or flatten the epidemic curve of coronavirus disease” Laura Matrajt, Tiffamy Leung (2020)
- “Phsychological and Social Impact of COVID-19”, J.D Osofsky, H.D Osofksy, L.Y. Mamon (2020)
- “Can we expect an increased suicide rate due to Covid-19?”, P. Devitt (2020)
- “Impact of COVID-19 Pandemic on the Human behavior”, M.W. Hussain, T. Mirza, M.M Hassan (2020)