Με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς μπήκα σε έναν προβληματισμό σχετικά με τις πανελλήνιες εξετάσεις. Τι είναι λοιπόν οι πανελλήνιες εξετάσεις; Τι σηματοδοτεί αυτός ο θεσμός; Τι θέση έχει στην ελληνική κοινωνία και την μέση ελληνική οικογένεια;
Ας ξεκινήσουμε από μία ετυμολογική προσέγγιση του όρου: το επίθετο πανελλήνιος (<πας και Έλλην) συνοδεύει κάτι που αναφέρεται σε όλους τους Έλληνες και ολόκληρη την Ελλάδα. “Σίγουρα πρέπει να πρόκειται για κάτι αξιόλογο, αξιοθαύμαστο”, σκέφτεται κανείς ακούγοντας τη λέξη αυτή. Ως γνωστόν οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι αυτές στις οποίες καλούνται να διαγωνιστούν οι μαθητές της τελευταίας τάξης του λυκείου προκειμένου να διεκδικήσουν την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Θεσμός με βαθιές ρίζες
Πρόκειται για έναν θεσμό με βαθιές ρίζες στην ελληνική κοινωνία, έναν θεσμό που χαρακτηρίζει και “ενώνει” τον ελληνισμό. Η ύψιστη στιγμή του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, η δίοδος προς την ανώτατη και ανωτέρα μόρφωση, την “φοιτητική ζωή”.
“Ήρθε η ώρα να κάνουμε αυτό που αγαπάμε, να δημιουργήσουμε, να κάνουμε όνειρα…” Ναι, πράγματι έφτασε η στιγμή που μπορείς εσύ και εγώ και ο καθένας μας να διαλέξει το δρόμο που θα ακολουθήσει, να χαράξει τη δική του πορεία.
Η Αρχή
Ξεκινάει λοιπόν ένας ακόμα χρόνος ξεγνοιασιάς, ανεμελιάς, (…) , άγχους, καταπίεσης, ανταγωνισμού, μια ακόμα χρονιά προετοιμασίας για τις πανελλήνιες εξετάσεις. Και κάπου εκεί που ετοιμάζεσαι να αρχίσεις το μακρύ ταξίδι της ενήλικης ζωής σκέψεις κατακλύζουν το μυαλό. “Δεν ξέρω την δεύτερη παράγραφο στη σελίδα 146. Δεν θυμάμαι τίποτα. Δεν θα τα καταφέρω. Δεν έχω ελπίδα…”
Είναι συνεπώς φανερό ότι οι πανελλήνιες εξετάσεις αποτελούν μια από τις πιο σκληρές δοκιμασίες που επιβάλλει στους Έλληνες μαθητές η ελληνική πολιτεία. Ένα αποχαιρετιστήριο δώρο γεμάτο ανταγωνισμό, καθώς η επιτυχία ή η αποτυχία δεν εκτιμάται με βάση τις δυνατότητες και τις ιδιαίτερες κλίσεις του καθενός, αλλά πάντα σε συνάρτηση με τις επιδόσεις των άλλων.
Το σύστημα εισαγωγής θρέφει εξ ’ορισμού τον ανταγωνισμό εκφυλίζοντας και στρεβλώνοντας τον ουσιαστικό και πραγματικό του στόχο. Στηρίζεται επίσης σε μια στείρα, μηχανιστική μάθηση, στη λεγόμενη “παπαγαλία”, που όχι μόνο δεν προάγει τη σκέψη, αλλά ακόμα περιορίζει καταλυτικά την ελευθερία έκφρασης των υποψήφιων μαθητών.
Πανελλήνιες και η κοινωνία
Ωστόσο ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει να αναζητήσουμε και τη θέση του θεσμού των πανελληνίων στην ελληνική κοινωνία, οικογένεια και κοινή αντίληψη. Μέσα από μία απλή και σύντομη ματιά γύρω μας συνειδητοποιούμε ότι η ελληνική κοινωνία παρόλα αυτά στηρίζει έμπρακτα αυτόν τον θεσμό και τον έχει ανάγει σε κυρίαρχο μέλημα της ελληνικής οικογένειας.
“Είμαι 17 χρονών και η ζωή μου δεν είναι οι πανελλήνιες”
Έχει νομιμοποιήσει όχι μόνο θεσμικά αλλά και ηθικά ένα ολόκληρο σύστημα παραπαιδείας που παίρνει ζωή από τις πανελλήνιες. Η παραπαιδεία σαν μια άλλη σύγχρονη “προίκα” αποτελεί ένα βάρος που οφείλει η μέση ελληνική οικογένεια να σηκώσει για να “αποκαταστήσει” τα παιδιά της.
Οι πανελλήνιες, δηλαδή μονοπωλούν το ενδιαφέρον της ελληνικής οικογένειας, η οποία “γαλουχεί” τα παιδιά της με συμβουλές και άγχος, προκειμένου κάποια στιγμή να επιτύχουν σε αυτές τις εξετάσεις.
Ξεκινώντας λοιπόν αυτήν την προσπάθεια πολύ γρήγορα συνειδητοποιείς ότι πριν καλά καλά ξεκινήσεις το ταξίδι σου έχεις εξαντλήσει τη δημιουργικότητα σου, έχεις ποινικοποιήσει την φαντασία σου, έχεις φυλακίσει τα όνειρά σου.
Όμως εγώ θα αντισταθώ…
Και θα φωνάξω δυνατά…
Φώναξέ το και εσύ…
“Είμαι 17 χρονών και η ζωή μου δεν είναι οι πανελλήνιες”